Jabatan Kemajuan Orang Asli (Jakoa) menafikan menerima sebarang aduan rasmi berhubung pencerobohan atau kerosakan alam sekitar dan pencemaran daripada operasi perlombongan di Kampung Kelaik, Kelantan, yang menimbulkan kebimbangan penduduk kampung berhubung pencemaran logam berat di sumber air mereka.

Jabatan itu mengakui dimaklumkan mengenai injunksi mahkamah terhadap perlombongan dan aktiviti lain yang difailkan oleh penduduk kampung melalui Jabatan Peguam Negara.

Bagaimanapun, apabila ditanya, agensi itu mendakwa ia tidak mempunyai butiran lengkap mengenai kes itu, menimbulkan kebimbangan mengenai kepekaan terhadap kebimbangan Orang Asli terhadap keracunan dan pencerobohan tanah.

“Berdasarkan semakan peringkat negeri Jakoa, tiada aduan diterima daripada jawatankuasa Kampung Kelaik.

“Jakoa telah melantik Jawatankuasa Pembangunan dan Keselamatan Kampung Orang Asli (JPKKOA) yang merangkumi 15 anggota mewakili kampung di bawah Pos Blau.

"Kampung Kelaik adalah salah satu kampung dalam Pos Blau," katanya dalam jawapan bertulis kepada Malaysiakini.

Semalam, Menteri Sumber Asli dan Kelestarian Alam Sekitar Nik Nazmi Nik Ahmad mengumumkan perintah berhenti kerja dikeluarkan kepada dua pengusaha perlombongan bijih besi yang disyaki menyebabkan pencemaran di Sungai Kelaik.

Dia berkata Jabatan Alam Sekitar (JAS) mendapati Aqua Orion Sdn Bhd beroperasi tanpa laporan penilaian kesan alam sekitar yang diluluskan manakala Redstar Capital Sdn Bhd didapati tidak beroperasi.

“Objektif utama Jakoa adalah untuk menjaga kebajikan dan kesejahteraan sosio-ekonomi masyarakat Orang Asli.

"Dalam perkara ini, Jakoa boleh mencadangkan agar inisiatif pembangunan tidak memberi kesan negatif kepada penduduk setempat," katanya, sambil menyorot kekangan untuk bertindak tegas dalam melindungi masyarakat Orang Asli.

"Pejabat Tanah Daerah Lojing harus berkoordinasi dengan JAS, Jabatan Mineral dan Geosains (JMG), dan agensi lain serta syarikat perladangan yang terlibat," katanya sambil menekankan pergantungannya kepada agensi lain, yang mungkin tidak mengutamakan kebajikan masyarakat orang asli.

BACA BERKAITAN:

‘Maut di sungai merah’ - Orang Asli risau anak-anak keracunan

Orang Asli harungi ‘sungai maut’ - melawan lombong bijih di hutan Kelantan

Pendedahan Malaysiakini minggu lalu mendedahkan tahap kromium - logam berat karsinogenik - yang tinggi dalam darah seorang daripada enam penduduk kampung yang menawarkan diri untuk ujian.

Beberapa penduduk kampung juga didapati mengalami lesi kulit, manakala doktor yang merawat mereka memberitahu Malaysiakini ada juga yang mengadu mengalami kesukaran bernafas selepas keluar dari sungai.

Menjawab artikel Malaysiakini, Parti Sosialis Malaysia (PSM) menegaskan bahawa perjuangan masyarakat menentang pencerobohan dan pencemaran telah bermula lebih sedekad lalu.

Masyarakat Temiar yang terdiri daripada kira-kira 200 penduduk kampung di Kampung Kelaik telah memberi amaran tentang kemusnahan alam sekitar dan risiko kesihatan namun tidak dihiraukan.

Antara 2022 dan 2023, mereka cuba mendapatkan injunksi mahkamah untuk menghentikan segala yang mengubah landskap keseluruhan 8,000 hektar tanah nenek moyang mereka - pembalakan, ladang kelapa sawit dan durian serta lombong. Tetapi mereka gagal.

Tidak berputus asa, mereka telah memfailkan saman terhadap 10 syarikat, kerajaan negeri dan tiga agensi terhadap pencerobohan tanah asal mereka, mengumpul kos undang-undang dan sokongan orang ramai.

Lepas tangan

Ditanya sama ada Jakoa telah menjalankan sebarang penilaian kesihatan terhadap penduduk kampung sejak perlombongan bermula di hulu kampung pada 2009, jabatan itu berkata pemeriksaan kesihatan dijalankan oleh pejabat kesihatan daerah.

"Jakoa akan menyokong sebarang inisiatif kesedaran kesihatan yang dianjurkan oleh Pejabat Kesihatan Daerah," katanya, sambil menekankan penglibatan proaktifnya yang terhad dalam menangani risiko kesihatan alam sekitar.

Begitu juga, apabila ditanya sama ada Jakoa akan mengesyorkan ujian logam berat terhadap air sungai di hilir dari lombong dan melalui perkampungan Temiar, ia berkata operasi perlombongan dipantau oleh Pejabat Daerah dan Tanah Lojing.

"Sebarang urusan pengurusan atau pemeriksaan terletak di bawah bidang kuasa mereka," katanya.

Hak asasi manusia untuk air minuman bersih

Masyarakat di kawasan itu terpaksa berjuang untuk hak yang paling asasi iaitu air dan mereka merasakan mereka telah kehilangan lebih daripada sekadar ketenangan hutan mereka.

Sejak sungai yang mereka gunakan untuk minum, mandi dan memancing sejak turun-temurun mula bertukar merah, Kampung Kelaik dengan bantuan Jabatan Kesihatan dan NGO, mendapatkan sumber air dari anak sungai lain yang berhampiran.

Tetapi semasa hujan lebat, sistem paip graviti dan takungan kecil yang dibina untuk sumber air tersumbat oleh serpihan, menyebabkan bekalan air terputus kadang-kadang sehinga berhari-hari, kata penduduk kampung.

Penduduk kampung mendakwa penyelenggaraan mini takungan di sepanjang Sungai Hug diserahkan kepada Jakoa, namun agensi itu menafikannya.

“Jakoa tidak melaksanakan sebarang projek di Sungai Hug dan menurut ketua Pos Blau Salleh Angah, penduduk Kampung Kelaik tidak menggunakan air Sungai Hug.

“Sungai Hug terletak lima kilometer dari Kampung Kelaik,” katanya.

Kemudahan penapisan air

Ia berkata pejabat Kelantan dan Terengganu menyediakan rumah pam air yang beroperasi selama 48 bulan dari 1 Dis 2020 hingga 30 Nov tahun ini.

Ia menguruskan rumah pam di perkampungan Orang Asli di Kampung Kelaik dan di Blau.

“Penduduk menggunakan sistem tadahan air yang bersumberkan air bukit yang diuruskan oleh Jakoa, tetapi bukan dari Sungai Hug,” katanya lagi.

Manakala Projek Pembaikan Sistem Air Terawat di Kampung Kelaik telah dilaksanakan antara 8 Julai dan 29 September oleh Renok Construction di bawah peruntukan Projek Bekalan Air Terawat di perkampungan Orang Asli.

Bagaimanapun, semasa lawatan ke Kampung Kelaik, Malaysiakini mendokumentasikan kemudahan rawatan air terbiar yang tidak digunakan selama berbulan-bulan dengan papan yang menerangkan kerja penyelenggaraan yang diberikan kepada syarikat PL Teguh Enterprise.

Penduduk kampung berkata, tangki simpanan air itu telah ditinggalkan selama lebih setahun dan kemudahan itu tidak digunakan.

Pada bulan Oktober, usaha sedang dijalankan untuk mengoperasikan kemudahan itu.

Walau bagaimanapun, kualiti kerja menimbulkan kebimbangan kerana pekerja tidak mahir memasang paip air yang bertujuan untuk ditanam di bawah tanah tetapi meninggalkannya di atas tanah sedikit timbusan.