KINIGUIDE | Rang Undang-Undang (RUU) Suruhanjaya Bebas Aduan dan Salahlaku Polis (IPCMC) 2019 telah dibentangkan semalam di Dewan Rakyat dan perbahasan mengenainya dijangka berlangsung pada sidang parlimen seterusnya pada bulan Oktober.

Pada masa ini, orang ramai mempunyai masa selama tiga bulan untuk meneliti rang undang-undang berkenaan.

Malaysiakini meneliti apakah IPCMC mampu menjawab kritikan yang lepas bahawa Suruhanjaya Integriti Agensi Penguatkuasaan (EAIC) yang digantikannya tidak mempunyai taring.

IPCMC pertama kali dicadangkan oleh Suruhanjaya Diraja Penambahbaikan Perjalanan dan Pengurusan PDRM pada tahun 2005. 

Ia dicadangkan menggantikan EAIC selepas mendapat bantahan kuat pasukan polis di bawah Ketua Polis Negara ketika itu, Musa Hassan.

EAIC boleh menyiasat tetapi tidak boleh mengambil tindakan.

Ketua Polis Negara ketika ini, Abdul Hamid Bador menerima IPCMC dalam bentuk asalnya tetapi menegaskan ia mesti menambah baik kebajikan anggota polis.

Bagaimana bentuk IPCMC?

Suruhanjaya itu akan terdiri daripada tidak lebih daripada 10 ahli. Ahli-ahli ini akan dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong atas nasihat perdana menteri untuk tempoh tiga tahun dan tidak lebih daripada dua kali berturut-turut.

Suruhanjaya itu kemudiannya akan melantik seorang setiausaha yang akan bertindak sebagai "ketua pegawai eksekutif".

IPCMC akan mempunyai kuasa untuk melantik pegawai, pegawai undang-undang kedua dari perkhidmatan perundangan dan perunding. Sekiranya perlu, jawatankuasa boleh ditubuhkan untuk tujuan tertentu dan dipimpin oleh seorang pesuruhjaya.

Walaupun Parlimen akan memastikan pembiayaan yang mencukupi untuk IPCMC secara keseluruhan, bayaran perkhidmatan kepada pesuruhjaya akan ditentukan oleh Yang di-Pertuan Agong, dan elaun bagi mana-mana jawatankuasa yang ditubuhkan oleh IPCMC akan diputuskan oleh perdana menteri.

Apa salah laku yang boleh disiasat IPCMC?

Skop salah laku yang boleh disiasat diperincikan dalam Seksyen 22 rang undang-undang berkenaan. Suruhanjaya itu boleh menangani aduan yang berikut terhadap anggota polis:

1. Apa-apa tindakan atau tindakan yang bertentangan dengan mana-mana undang-undang bertulis;

2. Ketidakpatuhan peraturan dan prosedur operasi standard polis;

3. Apa-apa tindakan atau tindakan yang tidak munasabah, tidak adil, menindas atau diskriminasi dengan tidak wajar;

4. Apa-apa tindakan atau ketiadaan tindakan yang dilakukan atas motif yang tidak wajar, alasan yang tidak berkaitan atau pertimbangan tidak relevan;

5. Penghindaran untuk memberikan alasan dalam kes di mana alasan sepatutnya telah disediakan; dan

6. Pelakuan apa-apa kesalahan jenayah oleh anggota pasukan polis.

Bagaimanakah IPCMC berfungsi?

Sebuah jawatankuasa aduan di bawah IPCMC akan bertanggungjawab menerima aduan salah laku polis dari orang awam, yang mesti dibuat secara bertulis.

Rang undang-undang itu juga memerlukan ketua-ketua jabatan dalam pasukan polis untuk merujuk kepada jawatankuasa aduan jika mereka menerima apa-apa aduan salah laku terhadap pegawai mereka.

Jawatankuasa akan menentukan klasifikasi aduan tersebut. Jika ia berkaitan salah laku yang dinyatakan dalam Seksyen 22 IPCMC, ia akan dirujuk kepada pegawai suruhanjaya untuk penyiasatan.

Sekiranya ia berkaitan dengan kesalahan di bawah Akta Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia 2009, ia akan dirujuk kepada SPRM, dan jika ia melibatkan sebarang kesalahan jenayah, ia akan dirujuk kepada pihak berkuasa yang berkenaan.

Rang undang-undang itu tidak menyatakan sama ada "pihak berkuasa yang berkaitan" termasuk IPCMC atau sama ada ia akan dirujuk kepada polis - yang akan menjadi subjek aduan itu - atau terus ke Pejabat Peguam Negara.

Walaupun tidak dinyatakan dengan jelas, ia mungkin bermaksud suruhanjaya itu boleh menjalankan budi bicaranya. Perlu diingatkan bahawa Seksyen 22 menyatakan bahawa salah laku jenayah oleh pasukan polis adalah satu bentuk salah laku di bawah bidang kuasa IPCMC.

Apabila siasatan selesai, pegawai suruhanjaya kemudian akan mengemukakan penemuan tersebut kepada jawatankuasa aduan. Sekiranya penemuan menunjukkan salah laku, jawatankuasa aduan akan merujuk hasil kajian tersebut.

Jika penemuan menunjukkan rasuah atau kesalahan jenayah, mereka juga boleh dirujuk kepada SPRM atau kepada "pihak berkuasa yang berkaitan". Lembaga tatatertib di bawah suruhanjaya itu akan memulakan prosiding untuk menangani salah laku tersebut.

Jawatankuasa aduan perlu memaklumkan pengadu tentang tindakan yang diambil.

Sebagai alternatif, suruhanjaya itu juga boleh memulakan penyiasatan dengan sendirinya, tanpa perlu melalui jawatankuasa aduan jika berpuas hati bahawa terdapat kepentingan awam dalam perkara itu.

IPCMC dikehendaki membentangkan laporan tahunan kepada Parlimen, yang mesti memperincikan semua perkara yang dirujuk dan tindakan yang telah diambil.

Apakah jenis hukuman yang boleh dikenakan?

Lembaga disiplin boleh mengambil tindakan berikut terhadap pegawai polis yang melakukan kesalahan: amaran, denda, pelucuthakan emolumen, penangguhan gaji, pengurangan gaji, pengurangan pangkat atau pemberhentian.

Di bawah Seksyen 36, IPCMC juga boleh mengenakan bayaran tambahan ke atas mana-mana anggota pasukan polis di bawah Akta Prosedur Kewangan 1957 dan ini akan dinyatakan dalam rekod perkhidmatan pegawai.

Lembaga disiplin terdiri daripada lima orang ahli - tiga dari IPCMC, ketua polis negara atau wakil polisnya yang berpangkat lebih tinggi daripada tertuduh, dan wakil dari Suruhanjaya Pasukan Polis yang merupakan anggota pasukan polis.

Lembaga disiplin khas mesti diadakan jika aduan dibuat terhadap ketua polis negara.

Adakah IPCMC mempunyai taring?

Semua pegawai IPCMC dianggap sebagai penjawat awam. Di bawah undang-undang yang sedia ada, menghalang penjawat awam adalah kesalahan jenayah.

Bagaimanapun, Rang Undang-Undang IPCMC juga termasuk hukuman bagi cubaan menghalang pegawainya.

Pegawai PCMC boleh memaksa mana-mana orang, termasuk pegawai pasukan polis atau badan awam, untuk memberikan maklumat atau menyerahkan dokumen yang boleh memudahkan siasatan.

Ketidakpatuhan atau memberikan maklumat palsu boleh menyebabkan denda sehingga RM10,000 atau penjara sehingga dua tahun atau kedua-duanya.

Sesiapa yang menghalang individu daripada memberi keterangan kepada suruhanjaya atau mengancam, menghina atau membahayakan orang yang telah memberikan bukti menghadapi hukuman yang sama.

Sama seperti mahkamah, penghinaan terhadap pesuruhjaya IPCMC juga boleh dihukum dengan denda sehingga RM10,000 atau sehingga dua tahun penjara, atau kedua-duanya.

Bagaimanapun, apa-apa prosiding yang dijalankan di bawah rang undang-undang ini mesti menerima kebenaran bertulis daripada Jabatan Peguam Negara.

Ahli dan pegawai IPCMC akan mempunyai kad kuasa dan seperti polis mereka boleh menunjukkan kad ini kepada orang yang ingin mereka dapatkan maklumat.

Kematian dalam tahanan

Seksyen 47 rang undang-undang itu menyatakan polis mesti melaporkan kepada suruhanjaya sebarang insiden yang mengakibatkan kecederaan atau kematian terhadap mana-mana orang di bawah penahanan atau jagaan polis.

Dalam keadaan sedemikian, suruhanjaya boleh menubuhkan pasukan petugas untuk menyiasat insiden itu. Pasukan petugas akan mempunyai kuasa penyiasatan yang sama dengan polis - iaitu semua kuasa penyiasatan yang terkandung dalam Kanun Prosedur Jenayah.

Ini adalah tambahan kepada kuasa yang disediakan di bawah RUU IPCMC.

Setakat mana kebebasan IPCMC?

Mengikut Seksyen 6 (2) Rang Undang-undang IPCMC, seorang pesuruhjaya tidak boleh menjadi anggota atau bekas anggota polis. Anggota perkhidmatan awam juga dihalang daripada berada dalam suruhanjaya itu.

Pesuruhjaya dikehendaki mendedahkan kepentingan mereka dan menarik diri daripada memutuskan kes-kes salah laku di mana mereka mempunyai kepentingan.

Syarat yang sama juga dikenakan kepada pegawai dan perunding kepada IPCMC.

Walaupun IPCMC boleh mendakwa atau didakwa, tindakan mahkamah tidak boleh diambil terhadap suruhanjaya, anggotanya dan wakilnya jika mereka bertindak dengan suci hati. Saksi juga diberikan perlindungan yang sama.

Perlindungan saksi dan kerahsiaan

IPCMC boleh mengarahkan ketua polis negara atau badan awam untuk memberi perlindungan kepada mana-mana orang yang membantu suruhanjaya itu. 

Tindakan ini boleh diambil jika suruhanjaya itu percaya keselamatan orang itu terancam atau mungkin menghadapi gangguan.

Mereka yang menerima arahan sedemikian dikehendaki untuk mematuhi undang-undang berkenaan.

Suruhanjaya boleh bekerjasama dan berkongsi maklumat dengan agensi penguatkuasaan lain tetapi maklumat itu mesti dianggap sebagai sulit.

Pesuruhjaya IPCMC dan wakil tidak dibenarkan mendedahkan maklumat yang diperolehi melalui tugas mereka atau mereka akan dikenakan denda hingga RM10,000 atau penjara sehingga dua tahun atau kedua-duanya.

Peranan lain IPCMC

Peranan IPCMC bukan sahaja untuk meneliti aduan dan bertindak ke atasnya tetapi juga untuk membantu mempromosikan integriti dan memudahkan dasar ke arah itu.

Fungsi suruhajaya seperti yang disenaraikan adalah:

1. Untuk menggalakkan integriti dalam pasukan polis;

2. Untuk melindungi kepentingan orang awam dengan mengatasi salah laku mana-mana anggota pasukan polis;

3. Menggubal dan meletakkan mekanisme pengesanan, penyiasatan dan pencegahan salah laku mana-mana anggota pasukan polis;

4. Memberi nasihat kepada kerajaan dan membuat cadangan tentang langkah-langkah yang sesuai untuk mempromosikan integriti dalam pasukan polis; dan

5. Untuk menjalankan kawalan tatatertib ke atas semua anggota pasukan polis mengikut cara yang disediakan dalam Akta IPCMC.

Bukan bidang kuasa IPCMC

IPCMC tidak dapat menyentuh isu-isu yang dikawal selia di bawah Seksyen 96 dan 97 Akta Polis 1967, yang sebahagian besarnya melibatkan hal-hal pentadbiran dalam pasukan polis.

Seksyen 96 Akta Polis 1967 memperkatakan mengenai peraturan mengenai promosi dan pengurangan pangkat, penilaian dan ujian kecekapan, takrifan kesalahan tatatertib, pakaian seragam dan senjata, bercuti dari tugas dan bayaran untuk perkhidmatan polis tambahan.

Seksyen 97 Akta Polis 1967 berkenaan dengan arahan pentadbiran untuk kawalan, arahan dan maklumat umum pasukan polis.

Susunan Kiniguide oleh Nigel Aw.